Bahasa Melayu dalam filem dan drama

Bahasa Melayu Dalam Filem dan Drama.


Bahasa amat penting bagi kehidupan manusia. Bahasa merupakan alat komunikasi dan pertuturan bagi menyatakan sesuatu. Bahasa juga mencerminkan ketamadunan sesuatu bangsa. Bahasa menunjukkan bangsa.

Peranan bahasa Melayu sebagai bahasa pertuturan dan bahasa ilmu semakin hari semakin tercemar penggunaannya. Kita tidak punya bahasa yang ‘standard’ dalam pertuturan, malahan dalam tulisan; ejaan dan nahu semakin bercelaru. Ada usaha oleh Kementerian Pendidikan suatu ketika dahulu untuk menjadikan sebutan baku sebagai bahasa standard, akan tetapi usaha itu telah dihapuskan kerana pertelingkahan politik di antara golongan politikus. Maka terbantutlah usaha murni itu sehingga menjadikan penggunaan bahasa Melayu sekarang sekerat belut, sekerat ular.

Bahasa rojak ini sudah menjadi bahasa harian para pemimpin, ahli korporat dan rakyat biasa. Fenomena ini sudah meresap pula dalam industri perfileman kita. Malahan dalam drama juga bahasa ‘kolokial’ ini sudah dijangkiti. Tambah teruk lagi bahasa ini menjadi amalan para penyampai atau juru hebah radio dan televisyen. Radio dan televisyen yang sepatutnya menjadi contoh penggunaan bahasa yang baik sudah menjadi gedung bahasa ‘basahan’ atau ‘kolokial’, meminjam istilah Prof. Dr. Teo Kok Seong.

Pencemaran bahasa Melayu dalam filem dan drama tv semakin serius. Bahasa rojak sangat berleluasa digunakan dalam industri ini. Ianya bukan sahaja berlaku dalam filem dan drama tv Melayu, malahan dalam filem-filem dan drama-drama tv Indonesia juga pencemaraan bahasa sedang berlaku dengan amat serius sekali.

Filem-filem Melayu pada tahun-tahun 40 dan 50 an dahulu menggunakan pertuturan bahasa baku. Ianya semacam suatu kemestian di dalam dialog filem pada ketika itu. Pada era 70 an dailognya sudah mula berubah, menggunakan loghat Johor-Riau. Ini kerana kebanyakan orang Melayu di Malaysia menggunakan loghat ini dalam pertuturan harian mereka. Dan loghat ini semacam sudah menjadi bahasa standard kepada orang Melayu di negara ini.

Penggunaan bahasa dalam filem terus menerima perubahan apabila filem dianggap sebagai alat perakam realiti kehidupan masyarakatnya. Kalau masyarakatnya menggunakan bahasa rojak, maka bahasa itulah yang digunakan di dalam filem. Kalau masyarakatnya bobrok, maka kebobrokan itulah yang dipaparkan di dalam filem.

“Mereka adalah produk kita. Mereka juga adalah pasaran kita. Maka dengan itu ‘market force’ menentukan ‘content’ sesebuah filem itu. Inilah hambatan pengusaha filem,” demikian keluhan Dr. Mahadi J. Murat dalam wacana intelektual di Dewan Bahasa dan Pustaka baru-baru ini.

Menurut beliau lagi bahasa filem dan drama (drama pentas?) tidak boleh disamakan. Kedua-duanya menggunakan bahasa berlainan. Filem ialah gambar bergerak, maka bahasanya juga adalah bahasa bergerak. Manakala bahasa dalam drama ialah lontaran suara dan perwatakan. Filem ialah ‘story telling’ dan peranannya menghantar ‘content’ (isi).

Katanya lagi, filem ialah ‘bahasa penceritaan.’ Ianya disebut ‘bahasa visual.’ Ianya tertakluk kepada kepentingan dan matlamat visual. Filem harus disesuaikan dengan teknik perfileman. Dailog dalam filem sekadar menggambarkan watak serta plot. Yang penting dalam filem ialah bahasa visualnya.

Dr. Mahadi seterusnya berpendapat bahawa apa yang berlaku sekarang adalah proses kehidupan umat Melayu iaitu umat yang keliru. Serba serbi dalam kekeliruan. Industri filem tidak mencorakkan masyarakat Melayu. Hanya segolongan kecil masyarakat Melayu yang menentukan ‘market force.’ Filem Melayu sangat sedikit jumlah penontonnya, sekitar 400,000 sahaja. Macam mana pembikin filem boleh hidup? Ini soal survival, ianya faktor yang penting kepada mereka yang mahu mencebur dalam industri ini.

Prof. Dr. Teo Kok Seong pula melontarkan pertanyaan, apakah filem dan drama itu sesuatu yang formal? Apa pun ianya perlu berperaturan, terikat pada undang-undang, norma masyarakat serta budaya negara. Filem dan drama mesti berperaturan dalam adegan dan bahasanya. Bahasa pertuturan dalam filem terlalu basahan (rendah). Bahasa filem tidak boleh kolokial sifatnya.

Prof. Teo menyalahkan sikap masyarakat Melayu sendiri yang sudah hilang jati diri serta sikap patriotik terhadap bahasa Melayu. Ini termasuk para pemimpin kita yang menjadikan bahasa rojak sebagai bahasa pertuturan.

Meskipun bahasa filem tidak boleh disamakan dengan bahasa lazim atau standard, akan tetapi menurut Prof. Teo, bahasa mengindahkan isi. Kita lihat sahaja seni kata lagu-lagu Melayu, kebanyakannya indah dan berseni, kenapa tidak boleh digunakan seperti lirik lagu ini sebagai bahasa dan tajuk filem?

“Ini semua terpulang kepada sikap kita. Kita perlu ada sikap yang positif terhadap bahasa Melayu. Penggunaan bahasa Melayu seformal yang mungkin dalam filem boleh dicapai sekiranya media kita mempunyai tanggungjawab sosial terhadap bahasa Melayu. Media seperti radio, tv serta filem berperanan penting terhadap penggunaan bahasa Melayu dengan betul,” demikian komen Prof. Teo.

Sementara itu A. Rahim Abdullah tetap mempertahankan bahawa bahasa Melayu seharusnya digunakan dengan betul walau dalam keadaan apa sekalipun. Katanya, tidak ada kompromi dalam penggunaan bahasa Melayu. Masalahnya kita tidak punya badan penguat kuasa untuk menguatkuasakan penyalahgunaan bahasa ini.

Prof. Madya Dr. Abu Hassan Hasbullah yang bertindak sebagai pengerusi panel dalam banyak komennya tidak bersetuju dengan penggunaan bahasa sekerat belut dan sekerat ular. Apa perlunya menggunakan I dan You untuk ganti nama, saya, aku, awak atau kamu? Tambah meluat lagi apabila adegan anak dan ibu yang berada di kampung bertutur sekerat Melayu sekerat Inggeris.

Katanya lagi filem-filem Inggeris/Amerika menggunakan bahasa Inggeris sepenuhnya walaupun watak dalam filem itu adalah golongan ‘alien.’ Orang asing ini tentu ada bahasanya sendiri, tetapi di dalam filem-filem mereka, mereka menggunakan bahasa Inggeris.

Tambah memalukan lagi apabila Tajuk Pesta Filem yang ke-20 yang pelbagai macam itu menggambarkan orang-orang filem kita tidak peka terhadap bahasa Melayu. Pesta Filem tersebut tidak menggunakan bahasa Melayu sepenuhnya.

Katanya lagi, tajuk-tajuk filem Melayu juga tidak menggambarkan jati diri dan watak orang Melayu. Tajuk-tajuk dalam bahasa Inggeris dan yang bercampur aduk adalah manifestasi nilai jati diri yang rendah di kalangan sesetengah orang filem. Perbandingan tajuk-tajuk filem kita dengan filem-filem Indonesia, jelas menunujukkan filem-filem Indonesia masih mengekakalkan jati diri mereka dengan menggunakan tajuk-tajuk filem dalam bahasa mereka dan mempunyai kekuatan tersendiri.

“Dalam kita mahu mengkomersialkan filem-filem kita, ianya tidak sepatutnya menjadi penghalang kepada penggunaan bahasa Melayu yang betul,” ujar Prof. Madya Dr. Abu Hassan.

Pandangan seorang peserta yang mencadangkan sebuah Lajnah Bahasa ditubuhkan terdiri daripada Lembaga Penapis Filem, Dewan Bahasa dan Pustaka dan Finas diwujudkan sebagai Badan Pemantau terhadap penggunaan bahasa Melayu yang betul di dalam filem-filem dan drama tv harus dipertimbangkan. Badan ini menjadi rujukan pengusaha filem dan drama tv sebagai penasihat. Yang lebih penting ianya harus mempunyai kuasa eksekutif untuk menguatkuasakan peraturan dan undang-undang bahasa.

Sejauh mana relevannya badan seperti ini, masih disangsikan. Sedangkan DBP yang sudah pun mempunyai kuasa untuk menyaman setelah pindaan Akta DBP diluluskan oleh parlimen pun masih tidak berupaya melaksanakan kuasanya yang ada itu.